มนุษย์มีความสำคัญต่อการพัฒนา การพัฒนามนุษย์จึงมีความจำเป็น แนวคิดในการพัฒนามนุษย์มีหลากหลาย การพัฒนาโดยยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลางก็เป็นอีกแนวคิดหนึ่ง ที่ได้รับความสนใจในปัจจุบัน
โครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ(UNDP) ได้ให้ความหมายของการพัฒนามนุษย์ว่า เป็นการเพิ่มทางเลือกของมนุษย์ จริงอยู่แม้ทางเลือกของมนุษย์จะเปลี่ยนแปลงได้ตลอดเวลา แต่ในการพัฒนาทุกระดับ มีทางเลือกที่จำเป็นมีอยู่ 3 ประการ คือการพัฒนาให้มนุษย์ มีชีวิตที่ยืนยาว มีสุขภาพดี และมีความรู้ความสามารถเข้าถึงทรัพยากรที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิตที่ได้มาตรฐาน
เป้าหมายของการพัฒนามนุษย์ จึงอยู่ที่การเพิ่มทางเลือกของมนุษย์ในทุกด้าน ไม่ว่าจะเป็นด้านเศรษฐกิจ สังคม การเมือง และวัฒนธรรม โดยเป้าหมายนี้ตั้งอยู่บนความเชื่อที่ว่า
1. การพัฒนามนุษย์จะต้องวางมนุษย์ไว้ที่ศูนย์กลาง
2. จุดมุ่งหมายของการพัฒนา คือการเพิ่มทางเลือกของมนุษย์ ไม่ใช่เพียงแค่เพิ่มรายได้
3. การพัฒนาโดยยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลาง เกี่ยวข้องทั้งการสร้างสมรรถนะของมนุษย์ และการใช้สมรรถนะของมนุษย์อย่างเต็มที่
4.การพัฒนามนุษย์มีองค์ประกอบที่สำคัญอยู่ 4 ประการ คือ ความยุติธรรม ความยั่งยืน ผลิตภาพ และความมีอำนาจในตน
5.การพัฒนาโดยยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลาง กำหนดให้มนุษย์เป็นเป้าหมายของการพัฒนา และมีการวิเคราะห์ทางเลือกที่เป็นไปได้
สำหรับองค์ประกอบสำคัญ 4 ประการ ที่ใช้เป็นหลักในการพัฒนาโดยยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลาง ได้แก่ ความยุติธรรม ความยั่งยืน ผลิตภาพ และความมีอำนาจในตน
ความยุติธรรม(Equity)
หากการพัฒนาเป็นการขยายทางเลือกให้กับมนุษย์ มนุษย์จึงต้องได้รับความยุติธรรมในโอกาส การพัฒนาที่ปราศจากควายุติธรรม เป็นการจำกัดทางเลือกของมนุษย์ในสังคม
ความยุติธรรมในโอกาส ไม่จำเป็นจะต้องเกี่ยวกับผลที่ได้รับ ความยุติธรรมในโอกาส ไม่ได้หมายถึงว่าจะมีทางเลือกหรือผลที่ได้รับคล้ายกัน หรือเหมือนกัน เพราะความยุติธรรมในโอกาสสามารถนำไปสู่การได้รับผลที่ไม่เท่าเทียมกันได้เสมอ และในการพัฒนามนุษย์ จะต้องยอมรับว่าความยุติธรรมทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคมและวัฒนธรรม เป็นสิทธิขั้นพื้นฐานของมนุษย์
การพัฒนาโดยยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลาง คุณค่าอยู่ที่ชีวิตมนุษย์ และไม่ได้มีคุณค่าเพราะมนุษย์มีความสามารถในการผลิตสินค้า แต่คุณค่าของมนุษย์อยู่ที่มนุษย์แต่ละคนสามารถพัฒนาสมรรถนะได้สูงสุดหรือไม่ และใช้สมรรถนะได้ดีที่สุดในทุกเรื่องหรือไม่
ความยั่งยืน(Sustainability)
ความยั่งยืนเป็นองค์ประกอบที่สำคัญของการพัฒนาโดยยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลาง ความยั่งยืนในที่นี้ หมายถึง ความยั่งยืนของทุนทุกรูปแบบ อันได้แก่ ทุนทางกายภาพ การเงินการคลัง และความยั่งยืนของสิ่งแวดล้อม
ความคิดเรื่องความยั่งยืน ไม่ได้หมายถึงการคงอยู่ของทรัพยากรธรรมชาติไว้ทั้งหมด ความก้าวหน้าทางเทคโนโลยีก็สามารถจะช่วยสร้างสิ่งทดแทนทรัพยากรธรรมชาติได้ และถ้าการทดแทนมีประสิทธิภาพ จะทำให้ทางเลือกของมนุษย์ในอนาคตมีความยั่งยืน
เราไม่จำเป็นจะต้องปล่อยให้โลกเป็นไปตามธรรมชาติเหมือนกับโลกที่เป็นอยู่ขณะนี้ทุกประการ เพราะนอกจากจะเป็นไปไม่ได้แล้ว ยังไม่ตรงกับความหมายของความยั่งยืนอีกด้วย ความยั่งยืนเป็นความคิดรวบยอดที่เป็นพลวัตเพื่อให้เหมาะกับโลกที่กำลังเปลี่ยนแปลง ไม่ใช่โลกที่หยุดนิ่ง สิ่งที่เราจะต้องรักษาไว้คือโอกาสของชีวิตที่มีคุณค่า ไม่ใช่ความยากลำบากของมนุษย์
ผลิตภาพ(Productivity)
องค์ประกอบที่สำคัญอีกประการหนึ่งของการพัฒนาโดยยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลาง ก็คือ ผลิตภาพ การจะให้มนุษย์มีผลิตภาพจำเป็นจะต้องมีการลงทุนในมนุษย์ เพื่อให้มนุษย์มีศักยภาพสูงขึ้น
ประเทศในเอเซียตะวันออก ได้แก่ ญี่ปุ่น และสาธารณรัฐเกาหลี ได้ส่งเหล็กและผลิตภัณฑ์ของเหล็กเป็นสินค้าออกได้อย่างไร ทั้งๆที่ทั้งสองประเทศไม่มีแร่เหล็กหรือถ่านหินเลย คำอธิบายก็คือว่า เป็นเรื่องผลิตภาพของมนุษย์และการลงทุนในมนุษย์ของทั้งสองประเทศอย่างมากมาย
มีการพัฒนามากมายที่เล็งไปที่ผลิตภาพของมนุษย์ บางตัวแบบยึดทุนมนุษย์เป็นปัจจัยสำคัญ แต่มองมนุษย์เป็นเพียงเครื่องมือการพัฒนา จึงไม่ใช่เป้าหมายของการพัฒนาตามกระบวนการพัฒนาโดยยึด
มนุษย์เป็นศูนย์กลาง ที่มองผลิตภาพเป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการพัฒนา แต่มีความสำคัญพอๆกับความยุติธรรม ความยั่งยืน และความมีอำนาจในตน
ความมีอำนาจในตน (Empowerment)
การพัฒนาโดยยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลาง ไม่ได้มุ่งที่การเลี้ยงดู การตั้งมูลนิธิ หรือการให้สวัสดิการ แต่มุ่งที่การพัฒนาให้มนุษย์มีส่วนร่วมในกิจกรรมการพัฒนา
นโยบายที่แย่ที่สุดสำหรับคนยากจนหรือประเทศที่ยากจน ก็คือการทำให้มนุษย์ต้องอยู่ในความดูแลตลอดไป ซึ่งยุทธวิธีแบบนี้ไม่ได้ทำให้ศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์มีความยั่งยืน
ความมีอำนาจในตน หมายถึง การที่มนุษย์อยู่ในฐานะที่จะเลือกได้อย่างอิสระตามความต้องการ มีระบอบ การเมืองแบบประชาธิปไตย ที่มนุษย์สามารถตัดสินใจได้ด้วยตนเอง มีการกระจายอำนาจ ตลอดจนความมีเศรษฐกิจเสรี
ความมีอำนาจในตนของมนุษย์ จำเป็นจะต้องมีการลงทุนทางการศึกษาและสุขภาพ เพื่อว่ามนุษย์จะได้รับประโยชน์จากโอกาส การพัฒนาโดยยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลาง จึงแตกต่างไปจากการพัฒนามนุษย์แบบอื่นๆ
กระบวนการพัฒนาโดยยึดมนุษย์เป็นศูนย์กลาง จะครอบคลุมถึงการพัฒนาทุกเรื่อง ไม่ว่าจะเป็นการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ การค้าระหว่างประเทศ งบประมาณหรือนโยบายการคลัง การประหยัด การลงทุน เทคโนโลยี บริการพื้นฐานของสังคม หรือการสร้างเครือข่ายเพื่อความปลอดภัยของคนยากคนจน แต่ต้องอยู่ภายใต้องค์ประกอบของความยุติธรรม ความยั่งยืน ผลิตภาพ และความมีอำนาจในตน
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
สาระคำ
การพัฒนาที่ยั่งยืน คือ การพัฒนาที่สนองตอบความต้องการในปัจจุบัน โดยไม่ทำให้ประชาชนรุ่นต่อไปในอนาคต ต้องประนีประนอมยอมลดความสามารถของเขา ในการที่สนองความต้องการของเขาเอง
คณะกรรมาธิการของสหประชาชาติเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมและการพัฒนา
*********************************************************************************
ไม่มีความคิดเห็น:
แสดงความคิดเห็น